Bp. Michał Nowodworski: Barnabici

Barnabici, zgromadzenie zakonne św. Pawła, powstało w Medjolanie, podczas wojen Karola V z Franciszkiem I. Nazwę swą barnabitów otrzymało od kościoła świętego Barnaby. Ciągłe wojny zrodziły wielką niemoralność, zaraźliwa choroba sprzątnęła trzecią część ludności, żołnierze niemieccy przesiąkli nowemi zasadami, szerzyli dokoła pogardę sakramentów i praktyk religijnych. Stolica więc święta rada była powstaniu nowego zgromadzenia zakonnego, „któreby, przez ciągle kazania i wierne administrowanie sakramentów, odrodziło i rozszerzyło zamiłowanie czci Bożej“ (Const. cler. reg. S. Paul. Decol. c. 1). Mimo tak świeżego początku tego zgromadzenia, spierano się jednak o to, jakiej się ono trzyma reguły, czy św. Augustyna, czy też św. Banedykta; w rzeczy samej zaś otrzymało ono od Stolicy Apostolskiej inną, sobie właściwą regułę, która z czasem była rozszerzona i uzupełniona. Podobnież różne były mniemania o jego założycielach (Cf. De clericorum reg. S. Pauli congregatione et parentibus synopsis, auct. A. P. D. Anacleto Sicco Cremensi, etc. p. 12). Ale stanowczo roztrzyga to pytanie świadectwo wszystkich członków zakonu, którzy, na ogólnej kongregacji w Medjolanie, oświadczyli, że ich zakon został założony przez Antoniego Marję Zacharia (ur. 1502 w Kremonie), Bartłomieja Ferrari i Jakóba Antoniego Morigia. Dwóch jeszcze pobożnych połączyło się z nimi, a Klemens VII, Papież, pozwolił im: 1) Przyjmować członków, którzyby składali śluby uroczyste w ręce arcybiskupa medjolańskiego; 2) prowadzić życie wspólne, według osobnej ustawy, (18 Lutego 1533 r.), pod posłuszeństwem biskupa, co właśnie oni uczyli, wybrawszy na przełożonego Zacharia. Paweł III 1635 r. uwolnił to zgromadzenie od jurysdykcji biskupów djecezjalnych, oddał je pod bezpośrednią władzę Stolicy Świętej i nadał mu, prócz przywileju kanoników świętego Jana Lateraneńskiego w Rzymie, nazwę kleryków regularnych św. Pawła (ztąd dawano im niekiedy nazwę paulinianów). Tenże sam Papież 1543 r. udzielił im jeszcze inne przywileje, a 1549 r. na nowo ich zatwierdził, co też uczynił jego następca Juljusz III. Młoda i czynna kongregacja oddała wielkie usługi Kościołowi, za pomocą kazań, katechizmów, administrowania sakramentów i missjami, odbywanemi na żądanie biskupów, w Medjolanie, Pawji, Kremonie, w Vicenza, Weronie i Wenecji. Czynność barnabitów rozciągnęła się do Francji, gdzie pod opieką Henryka IV opowiadali słowo boże w Bearn, a cesarz Ferdynand II dał im wiele dowodów swej łaski. Barnabici, prócz kierownictwa dusz tak osób na świecie żyjących, jak i kapłanów świeckich, otwierali kollegja i gimnazja. Ich ustawy zostały nieco zmienione, za zgodą Papieża w 1552 r., a w 1579 r. na kapitule generalnej w Medjolanie ostatecznie ustalone. S. Karol Boromeusz, arcybiskup medjolański i protektor barnabitów, roztrzasnął ich regułę i uzyskał jej zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską 7 Listop. 1579 roku. Zgromadzenie z początku ograniczało się tylko do Medjolanu i myślało raczej o swych missjach, o nauczaniu ludzi i pokonywaniu występków, niż o zakładaniu kollegjów. Jednakże zwolna domy barnabitów powstały i w innych krajach, we Włoszech, w Czechach, w Austrji w Wiedniu, gdzie Ferdynand II wybudował im jedno kolegjum w 1626, a drugie powstało w 1660. Do Francji wprowadził ich Zacharjasz Colombo z Medjolanu, przedtém gorliwy protestant, a potém świątobliwy barnabita. Otrzymali oni w Paryżu dom w 1622 r., lecz dziś nie ma ich wcale we Francji. Główny ich dom znajduje się jeszcze w Rzymie i mają swe kollegja w Austrji. Jenerał ich kieruje całém zgromadzeniem, prowincjał prowincją, przełożony pojedyńczym domem. W sprawach ważniejszych jenerał obowiązany zasięgać rady prowincjałów i wszystkich przełożonych z ich konsultorami. Jenerała obierają na kapitule na trzy lata. Prócz jenerała, dwóch ojców, wybranych także na kapitule, powinno co rok zwiedzić kollegja. Nowicjat trwa rok jeden, a braci laików pięć lat. Noszą sutannę zwykłą, jak księża świeccy. Prócz trzech ślubów, czynią jeszcze ślub nie szukania zewnątrz zakonu godności kościelnych i nieprzyjmowania ich bez szczególnego rozkazu Papieża. Mieszano niekiedy z tymi barnabitami dawniejszych barnabitów, których czas założenia i założyciel nieznany; zdaje się, że powstali za papieztwa Grzegorza XI (1370 — 1378); to pewna, że ten Papież upoważnił ich do przyjęcia reguły św. Augustyna, do odmawiania officjum ambrozjańskiego, do noszenia imienia św. Ambrożego ad nemus i wybierania przeora; jednocześnie przepisał im także właściwy ubiór. Prawdopodobnie ten Papież wielu pustelników połączył w jedno zgromadzenie i nadał im nazwę wielkiego arcybiskupa Medjolanu św. Ambrożego; to nam tłumaczy, dla czego liczne ich domy z początku były niezależne jedne od drugich. Dopiero Papież Eugenjusz IV w 1441 r. wszystkie ich domy połączył z głównym domem św. Ambrożego pod Medjolanem, ztąd nazywano ich ambrozjanami; nazywano ich także barnabitami od imienia ich patrona. Z nowymi zaś barnabitami połączyli się oni 15 Sierpnia 1589 r., za wpływem św. Karola Boromeusza; to zlanie się zatwierdził Paweł IV, Papież, w 1606 r. — Około r. 1452, na górze w pobliżu jeziora Varese, pod kierunkiem Katarzyny Morigia, powstało zgromadzenie niewiast pustelniczek, a r. 1474 od Papieża Sykstusa IV otrzymało pozwolenie utworzenia klasztoru pod regułą św. Augustyna, robienia uroczystych ślubów i noszenia ubioru ambrozjańskiego. Tak powstała gałąź żeńska dawnych barnabitek. Formuła professji tych sióstr pokazuje, że one nie podlegały jenerałowi ambrozjanów, ale jednemu z kapłanów z Varese. Hélyot, Ausführliche Gesch. d. Kloster. etc. t. 4 s. 199. O ludziach sławnych tego zakonu ob. Praestantium virorum qui in Congregatione sancti Pauli vulgo Barnabitarum nostra floruerunt, Bononiae 1751. (Fehr). R.

Bp. Michał Nowodworski, Encyklopedia Kościelna T.II, str. 16

Źródło: https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedja_Ko%C5%9Bcielna/Tom_II