Dziś 94. rocznica śmierci gen. Tadeusza Jordan-Rozwadowskiego, herbu Trąby.

 

Gen. Tadeusz Rozwadowski. Wódz, który umiał zwyciężać i ponosić klęski

 Dziś mija 94. rocznica śmierci gen. Tadeusza Rozwadowskiego, jednego z najwybitniejszych dowódców przedwojennej Polski, głównego stratega „Cudu nad Wisłą”, obrońcy oblężonego Lwowa, wykazującego się niezwykłym poświęceniem i niezłomnością. Skonfliktowany z Piłsudskim i jego środowiskiem, uwięziony, zmarł przedwcześnie w niewyjaśnionych do końca okolicznościach (prawdopodobnie otruty).

 18 października 1928 roku w Warszawie zmarł Tadeusz Jordan-Rozwadowski, herbu Trąby – marszałek polny porucznik (niem. feldmarschalleutnant) Cesarskiej i Królewskiej Armii, generał broni Wojska Polskiego, generał armii austriackiej, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego od 28 października 1918 r. do 1921 r. (w tym w czasie wojny polsko-bolszewickiej), w latach 1921-1926 generalny inspektor kawalerii, w czasie zamachu majowego w 1926 r. dowódca wojsk rządowych.

 Znał pięć języków – polski, francuski, niemiecki, czeski i rosyjski, a z czasem także rumuński. Ponadto posiadał niezwykły urok osobisty, wrodzony optymizm i nienaganne maniery, co ułatwiało mu obcowanie z ludźmi.

 Pochodził z rodziny o dużych tradycjach wojskowych i niewątpliwych zasługach dla ojczyzny. Rycerz Maciej Rozwadowski wykazał się męstwem w bitwie pod Wiedniem w 1683 roku. Pradziad Tadeusza, Kazimierz Rozwadowski, był kościuszkowskim brygadierem, dziad Wiktor walczył w powstaniu listopadowym, a ojciec Tomisław w powstaniu styczniowym. Od najmłodszych lat Tadeusz wychowywany był w duchu patriotyzmu.

 W latach 1882-1886 studiował w Wojskowej Akademii Technicznej we Wiedniu, którą ukończył w stopniu podporucznika jako najlepszy na roku. Następnie odbył studia w Szkole Wojennej w Wiedniu, która była przeznaczona dla elity korpusu oficerskiego.

 Miał istotny wkład w zwycięstwo polskie w wojnie polsko-ukraińskiej (Obronie Lwowa). W latach 1919–1920 był Szefem Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu. 

 Wrócił do Polski w krytycznym momencie wojny z bolszewikami, gdy Armia Czerwona nacierała w kierunku Warszawy. Został wezwany do stolicy, gdzie 22 lipca 1920 roku mianowano go ponownie szefem Sztabu Generalnego. Pełnił tę funkcję przez cały okres bitwy warszawskiej, będąc jednym z głównodowodzących.

 Po wojnie polsko-bolszewickiej ten wykształcony w Wiedniu żołnierz, były generał armii austro-węgierskiej i bohater konfliktu polsko-ukraińskiego, nie szukał wyeksponowania ani zaszczytów. Zreformował kawalerię, a jako dalekowzroczny dowódca dążył do rozwoju formacji pancernych, samochodowych i lotnictwa. Stał na stanowisku, że są one przyszłością działań wojennych.

 12 maja 1926 roku, po wybuchu przewrotu majowego, stanął na czele legalnych sił rządowych przeciwko dokonującym zamachu stanu piłsudczykom. Po dymisji prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i zawieszeniu broni, Rozwadowski wraz z grupą oficerów dowodzących siłami rządowymi w czasie przewrotu został aresztowany i osadzony w więzieniu. Początkowo przetrzymywany w Warszawie, później został przewieziony do Wilna. Więzienie spowodowało, że generał wyraźnie podupadł na zdrowiu.

  Gen. Tadeusz Rozwadowski zmarł w Warszawie 18 października 1928 roku. Zgodnie z ostatnią wolą został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa, wśród mogił swoich podkomendnych. Obecne miejsce pochówku nie jest jednak znane. Po II wojnie światowej, gdy cmentarz był dewastowany przez władze USRR, szczątki generała zostały przeniesione. Do potajemnego przeniesienia szczątków generała mogło dojść przypuszczalnie w latach 70. XX wieku.

 Z powodu śmierci świadków i braku zainteresowania władz polskich w okresie PRL, okoliczności i miejsce pochówku tych szczątków pozostają nieznane.

Ciekawostki:

Rozwadowski był konstruktorem i wynalazcą wojskowym, przede wszystkim w zakresie artylerii. Zaprojektował m.in. nowy rodzaj pocisku artyleryjskiego, tzw. granato-szrapnel, który eksplodował raz w powietrzu, i drugi raz już po zetknięciu z celem. Prowadził prace nad pociskami artyleryjskimi do końca życia.

Był też autorem wspomnień z okresu Wielkiej Wojny spisanych w czasie pobytu w więzieniu (wyd. 2015). W 1928 roku napisał referat poświęcony „Problemowi dzisiejszej obrony Państwa”. Postulował w nim utworzenie specjalnej formacji, tzw. armii wysokiego pogotowia, zdolnej do błyskawicznej mobilizacji w obliczu najazdu na Polskę ze strony Rosji lub Niemiec.

Wielki Polak i Patriota.

Cześć Jego Pamięci. 

Tekst: Historia Polski dzień po dniu, IPN, Wikipedia